abdülkadir inan ne demek?

Abdülkadir İnan, (Rusça: Абдулкадир Инан; Başkurtça: Әбделҡадир Инан, Äbdelqadir İnan; 26 Eylül 1889, Çıgay - 1 Ekim 1976, İstanbul), Başkurt halkbil ve tarihçiimci. Eski Türk dini ve kültürü üzerine araştırmalar yapmıştır.

Hayatı

1889'da Yekaterinburg yakınlarındaki Çiğay köyünde Ulu Katay aşiretinin Kazbörü ailesinde doğdu.¹ İlköğrenimini Çiğay'da aldı ve 1905'te Troick'te 1914'te mezun olduğu meslek okuluna girdi. Ardından Rus İmparatorluğu'nda orta öğretim öğretmenliği yaptı ve I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu ordusunda görev yaptı. 1908'den itibaren Orenburg'daki Vakit'e yazılar yazdı. Başlangıçta eğitime odaklansa da kısa süre sonra Başkurtların etnografyası ve folklorik mirası hakkında da çalışmalar yaptı. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra 1919 yılına kadar Moskova ve St. Petersburg'da kaldı ve kütüphanelerde çalıştı. 1919'da Ufa'da Başkir mirası ve folkloru Araştırmaları için bir topluluk kurdu. 1923'te Aşkabat, İran, Afganistan ve Hindistan üzerinden Sovyetler Birliği'nden ayrılarak Paris ve Berlin'e gidetek kütüphanelerde çalıştı.

Çalışmaları

Türk destanları (özellikle Kırgızlar'ın Manas Destanı) ve Şaman inançları üzerine özgün çalışmalar ortaya koydu. İlk yazılarını 1908'de Orenburg'da yayınlanan Vakit gazetesinde çıkardı. Rusya'nın Çarlık döneminde Troyitsk'ye Resuliye ve Yüksek Öğretmen Okulunda öğrenim gördü(1914). 1917'de Zeki Velidi Togan'ın kurduğu Çilebinsk Halk Komitesi'ne katıldı. Aynı yıl Moskova'da toplanan Sovyet kongresine Başkurt delegesi olarak katıldı. 1920'de Türkistan bölgesindeki Basmacı hareketine katıldı. O yıllarda Taşkent'de Abdülkadir Cılkıbay adıyla öğretmenlik yaptı. Sovyet baskısından dolayı İran, Afganistan, Hindistan, Fransa ve Almanya'ya giden İnan, 1925'te Türkiye'ye geldi. Burada Mehmet Fuad Köprülü tarafından Türkiyat Enstitüsü'ne asistan olarak atandı. 1927'de Zeki Velidi Togan ile Yeni Türkistan dergisini basmaya başladı. Halk Bilgisi Haberleri (1928) dergisinin yayınına katıldı. 1933'te Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nde ihtisas katibi sıfatıyla çalışmaya başladı, aynı yıl Atatürk tarafından kabul edildi ve takdir gördü. 1935'te Atatürk tarafından o yıl kurulan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne profesör olması için çağrıldı. 1944'te Irkçılık-Turancılık Davası'nda yargılanmadı ama Turancı olduğu için dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından görevden alındı. Fakülteye kısa bir süre sonra okutman olarak geri döndü. 1955'te bu görevine son verildi ve emeklilik hakları elinden alındı. Aynı yıl TDK'deki görevinden de alındı. 1961'de Diyanet İşleri Başkanlığı'nda ve 1964'te Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü'nde çalışmaları oldu. Folklor, Türk dini ve tarihi, etnografya, Türk lehçeleri, Türk dili gibi konularda 380’e yakın makalesi bulunan; bütün Türk lehçeleri dışında Arapça, Farsça, Rusça ve Almanca’yı da bilen Abdülkadir İnan 1 Ekim 1976’da Ankara’da vefat etti. Vefatından sonra DTCF'de ve Başkurdistan'ın Ufa kentinde doğumunun 125. yılını kutlarken Zinnur Urakşin'in hazırladığı Kiril alfabesiyle basılı (1996) bir kitapçıktan, makale, kitapçık ve kitap olmak üzere 413 çalışması olduğu öğrenildi.

Orijinal kaynak: abdülkadir inan. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.